Legendy yerba mate: Dar ocalonych bogiń
Yari, bogini księżyca, z ciekawością patrzyła na głębokie lasy, które stworzył na ziemi Tupa - bóg plemienia Guarani. Coraz bardziej pragnęła odwiedzić ziemię. Wezwała więc Arai, boginię chmur, aby zrobić to wspólnie. Przemieniły się w dwie piękne kobiety i chodziły po dżungli. W oddali zobaczyły małą chatkę, a że były zmęczone, postanowiły odpocząć. Już miały wchodzić do środka, gdy zobaczyły przyczajonego jaguara gotowego do skoku. Zamarły w przerażeniu. W ostatniej chwili strzała trafiła drapieżnika w bok. Przestraszony jaguar uciekał, jednak druga strzała nie chybiła i trafiła prosto w serce.
Wybawcą okazał się stary Guarani. Nie tylko ocalił boginie, ale też ugościł je w swojej chacie razem z żoną i z piękną córką. Nazajutrz Yari musiała wracać. Córka i żona odprowadziły boginie do drzwi, natomiast stary Guarani postanowił wyjść z nimi na krótki spacer. Opowiedział Yari i Arai, dlaczego żyje w izolacji – obawiał się o swoją córkę, by wśród plemienia nie zatraciła piękna swojej duszy.
Yari i Arai wróciły do swojej boskiej formy i opuściły ziemię. Zastanawiały się, jak nagrodzić Guaraniego. Pewnej nocy zesłały głęboki sen na domowników. Bogini księżyca zasiała niebieskie nasiona przed ich domem i skierowała na zasiew promień światła. Bogini chmur łagodnym deszczem zrosiła uprawy.
Gdy przyszedł ranek, przed chatką pojawiły się małe drzewka, a ich białe, grube kwiaty nieśmiało chowały się wśród ciemnozielonych liści. Guarani był bardzo zaskoczony, gdy wychodził z chaty na polowanie. Zawołał córkę i żonę, by wspólnie zobaczyć cudowne rośliny. Uklękli na mokrej ziemi. Wtedy pojawiła się Yari w swojej kobiecej odsłonie i przemówiła: “Jestem Yari, księżycowa bogini i chcę was wynagrodzić za waszą dobroć. Ta nowa roślina to yerba mate. Od dziś będzie ona symbolem przyjaźni dla was i dla waszych współplemieńców. Twoja córka będzie żyła wiecznie i nigdy nie zatraci w sobie dobra i niewinności serca. Będzie właścicielką i strażniczką yerba mate”. Yari pokazała jak przyrządzać i pić napar z cudownej rośliny.
Guarani i jego żona zmarli po kilku latach. Ich córka, po rytualnym pogrzebie swoich rodziców, zniknęła z powierzchni ziemi. Legenda głosi, że od czasu do czasu na paragwajskich polach yerba mate można zobaczyć widmo pięknej blondynki. Jej oczy pełne są ciepła, niewinności i dobroci.