Stewia – najsłodsza roślina świata

Flora Ameryki Południowej pełna jest roślin o niesamowitych właściwościach. Setki lat temu odkrywali je i wykorzystywali mieszkańcy indiańskich plemion, a dziś także i my możemy korzystać z ich naturalnej mocy. Doskonale znamy yerba mate, dobrze poznaliśmy guaranę, a dziś przyszła kolej na stewię. To niepozorna roślinka, która… ma słodki smak! Co to jest stewia, jakie ma właściwości i skąd bierze się jej słodycz? W dzisiejszym blogowym wpisie spróbujemy odkryć wszystkie jej tajemnice!

Spis treści:

1. Stewia – co to jest?
2. Stewia – czy jest zdrowa? Co się w niej znajduje?
3. Stewia i jej niezwykłe właściwości
4. Czy spożywanie stewii jest bezpieczne? Czy są jakieś przeciwwskazania?
5. Wybierz stewię i postaw na zdrowie!

Stewia – co to jest?

Choć obecnie uprawy stewii można spotkać w wielu miejscach na świecie, oryginalnie pochodzi z Ameryki Południowej, a dokładniej z Paragwaju i Brazylii. Słowo „stewia” to tak właściwie wspólne określenie dla około 270 gatunków roślin z rodziny astrowatych. My jednak przyjrzymy się jednej, konkretnej roślince, której botaniczna nazwa brzmi Stevia rebaudiana. Roślinka przybiera formę niewysokiego krzaczka – długiego, rozgałęziającego się pędu, porośniętego niedużymi liśćmi o ząbkowanych brzegach. Rośnie na wysokość około jednego metra. Na tak niewielką, niepozorną roślinkę pewnie nikt nie zwróciłby uwagi, gdyby nie słodki smak jej liści. Około 1500 lat temu stewię odkryli Indianie Guarani. Nazwali ją Caa chee, co w ich języku oznacza „miodowy liść” lub „słodkie ziele”. Docenili nie tylko słodki smak stewii, dodając ją jako słodziwo do ziołowych naparów. Roślina służyła także jako lekarstwo na wiele dolegliwości. Jak wiele innych roślin, stewia przez stulecia była tajemnicą Indian. W Europie zbadano i opisano ją po raz pierwszy dopiero w XVI wieku, jednak narosło wiele wątpliwości i plotek na temat jej właściwości i bezpieczeństwa w stosowaniu. Dopiero niedawne badania, przeprowadzone na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat potwierdziły, że stewia jest nie tylko słodka, ale także wykazuje wiele cennych dla organizmu właściwości.

Stewia – czy jest zdrowa? Co się w niej znajduje?

Skąd słodki smak w stewii?

Stewia ma słodki smak, co sprawia, że jest interesującą alternatywą dla konwencjonalnego cukru. Nie jest to jednak smak identyczny – słodycz uwalnia się nieco wolniej, ale trwa dłużej; na początku wyczuwalna jest delikatna goryczka, a wiele osób porównuje ten smak do lukrecji. A skąd właściwie bierze się słodki smak w stewii? Jej liście zawierają około 10% glikozydów stewiolowych, czyli związków chemicznych, które są około 300 razy słodsze niż cukier. Same liście stewii są więc słodsze około 30 razy od tradycyjnego cukru. Słodki smak to nie jedyna zaleta stewii. Glikozydy stewiolowe nie są trawione przez ludzki organizm, co sprawia, że nie dostarczają kalorii. Stewia jest zatem nie tylko słodką, ale też prawie całkiem pozbawioną kalorii, naturalną alternatywą cukru! Glikozydy stewiolowe wykorzystuje się w produkcji żywności jako substancje słodzące – na etykietach, w składzie produktów można znaleźć je pod symbolem E690. Sama stewia wykorzystywana jest jako słodzik pod postacią świeżych lub suszonych liści, w proszku, jako ekstrakt lub koncentrat, a używa się jej do słodzenia naparów, napojów bezalkoholowych, słodyczy, dżemów i wielu innych produktów.

Co jeszcze znajduje się w stewii?

Jak już wspomnieliśmy, stewia jest niskokaloryczną alternatywą cukru, ale nie jest całkowicie pozbawiona kalorii. 100 g suszonych liści stewii to 270 kcal, podczas gdy 100 g białego cukru to około 387 kcal. Różnica wydaje się niewielka? Warto jednak dodać, że jedna łyżeczka stewii odpowiada trzem łyżeczkom cukru, a co za tym idzie – stewii używa się znacznie mniej. Oprócz tego około 50-60% suszonych liści stewii stanowią węglowodany, 10% – białko, 15-19% – błonnik oraz 2,5-5,5% – tłuszcze. Podobnie jak prawie każdy produkt pochodzenia roślinnego, w składzie chemicznym stewii znajdziemy minerały (potas, sód, magnez, wapń, fosfor, żelazo, cynk) oraz witaminy (B2, B9, C). Co więcej, paragwajska roślina, podobnie jak doskonale znana nam, mateistom yerba mate, bogata jest w polifenole: kwasy chlorogenowe, kwasy fenolowe (kumarowy, synapinowy, cynamonowy), flawony (apigenina, luteolina) i flawonole (kwercetyna, kemferol).

Stewia i jej niezwykłe właściwości

1500 lat temu Indianie Guarani docenili stewię za jej słodki smak, a także wierzyli w jej cudowne działanie na ludzki organizm. Nie bez powodu stewia znalazła swoje miejsce w tradycyjnej medycynie Ameryki Południowej. Stosowano ją jako „lek” na wiele dolegliwości, m.in. cukrzycę, problemy trawienne czy otyłość. Setki lat później właściwości te znalazły swoje odzwierciedlenie w licznych badaniach przeprowadzonych przez naukowców. Udowodniono między innymi, że stewia pomaga utrzymać prawidłowy poziom glukozy, a spożywanie jej wraz z posiłkiem pozwala na obniżenie cukru we krwi. Ponadto może ona łagodzić niektóre powikłania cukrzycowe i chronić nerki przed uszkodzeniami. Jest to więc szczególnie dobra alternatywa cukru dla diabetyków. Dowiedziono także, że stewia ma działanie hipotensyjne – obniża ciśnienie tętnicze krwi u osób cierpiących na nadciśnienie, jednocześnie nie mając wpływu na ciśnienie u osób z prawidłowymi parametrami. Niska kaloryczność stewii sprawia również, że jest to dobry sprzymierzeniec w walce o smukłą sylwetkę. Stosowanie stewii zamiast cukru pozwala obniżyć wartość kaloryczną spożywanych posiłków. W odróżnieniu od zawartej w cukrze sacharozy, glikozydy stewiowe nie stanowią pożywki dla bakterii, które przyczyniają się do powstawania próchnicy zębów, co więcej stewia działa antybakteryjnie, wykazuje właściwości hamujące rozwój infekcji wirusowych, działa przeciwzapalnie, immunostymulująco i przeciwutleniająco.

Czy spożywanie stewii jest bezpieczne? Czy są jakieś przeciwwskazania?

Kiedy tajemnica Indian została odkryta, a stewia ujrzała światło dzienne, bardzo szybko zyskała popularność na całym świecie. Na jej punkcie szczególnie oszaleli Japończycy, którzy samodzielnie zaczęli uprawiać roślinę, opracowali metody otrzymywania ekstraktu z jej liści, a w latach 70. ubiegłego wieku jako pierwsi wyprodukowali komercyjny słodzik ze stewii. Rośliną mocno zainteresowano się także w Europie i USA, ale początkowo obdarzono ją dużą dozą nieufności. Przeprowadzone w latach 60. i 80. badania na zwierzętach wskazały na potencjalne szkodliwe działanie stewii. Ze względu na brak dowodów o jej szkodliwości, do lat 90. w USA zabroniony był import rośliny. Dopiero niedawne badania wykazały, że stewia jest nie tylko nieszkodliwa, ale też ma wiele wspaniałych właściwości, z których warto korzystać. W Unii Europejskiej dopuszczono ją do pełnego obrotu w 2011 roku. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) określił maksymalną dzienną dawkę spożycia na poziomie 4 mg na 1 kg masy ciała. Potwierdzono także, że glikozydy stewiolowe nie wykazują genotoksyczności ani działania rakotwórczego. Nie wywołują żadnych skutków ubocznych ani alergii. Spożywanie stewii jest bezpieczne dla każdego – w tym dla dzieci i osób starszych.

Wybierz stewię i postaw na zdrowie!

Stewia jako alternatywna, w pełni zdrowa substancja słodząca, znajduje szerokie zastosowanie w kuchni. Można używać jej w zasadzie wszędzie tam, gdzie użylibyśmy cukru – do osłodzenia herbaty, kawy i zimnych napojów, do słodkich śniadań w postaci muesli, owsianek czy naleśników, do pieczenia ciastek i ciast. Biorąc pod uwagę jej słodki posmak i wszystkie wspaniałe zalety, jakie posiada, jest to także świetny sposób na poprawienie smaku gorzkiej yerba mate, z czego skorzystali niektórzy producenci południowoamerykańskiego naparu. W naszym sklepie znajdziecie dwie yerby z dodatkiem stewii: argentyńską CBSé Endulife con Stevia i paragwajską Colón Compuesta con Stevia – polecamy spróbować i przekonać się na własnych kubkach smakowych, jak cudowny jest smak naturalnie osłodzonej yerba mate. Mniam!

Źródła informacji:

1. Wikipedia: Stewia.
2. B. Bugaj, T. Leszczyńska, M. Pysz, A. Kopeć, J. Pacholarz, K. Pysz-Izdebska, Charakterystyka i prozdrowotne właściwości Stevia rebaudiana Bertoni, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2013.
3. B. Kulczyński, A. Gramza-Michałowska, M. Człapka-Matyasik, Charakterystyka żywieniowa stewii – aktualny stan wiedzy, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2015.
4. S. K. Goyal, Samsher, R. K. Goyal, Stevia (Stevia rebaudiana) a bio-sweetener: a review, International Journal of Food Sciences and Nutrition, 2010.
5. S. D. Singh, G. P. Rao, Stevia 9 The Herbal Sugar of 21 st Century, Sugar Tech, 2005.
6. M. Kraśnicka, Stewia – słodkie zioło, dietetycy.org.
7. vitapedia.pl.