Jan „Don Juan” Szychowski – połączył yerba mate i Polskę. Historia marki Amanda

Amanda to jedna z najbardziej znanych argentyńskich marek yerba mate. Eksportowana jest do krajów na całym świecie – od Ameryki Północnej po Bliski Wschód. Popularna jest także w naszym kraju. Ale czy wiesz, że mimo argentyńskiego pochodzenia, Amanda to „polska” marka? Za jej sukcesem stoi Polak, Jan Szychowski.

Spis treści:

1. Jan Szychowski – twórca polsko-argentyńskiej yerba mate
2. Yerba mate Amanda – kwintesencja jakości i dobrego smaku. Opinie nie mogą się mylić!
3. Dziedzictwo Jana Szychowskiego

Jan Szychowski – twórca polsko-argentyńskiej yerba mate

Z początkiem istnienia argentyńskiej marki yerba mate Amanda wiąże się smutny punkt w historii naszego kraju, czyli wielka fala emigracji polskich chłopów do Ameryki Łacińskiej, która miała miejsce na przełomie XIX i XX w. Wśród emigrantów, którzy w 1900 roku przybyli do Argentyny, znalazła się pochodząca z Borszczowa (obecnie położonego na Ukrainie) rodzina 11-letniego wówczas Jana Szychowskiego, który kilkanaście lat później odegrał znaczącą rolę w historii yerba mate. Szychowscy osiedlili się w Apóstoles, w prowincji Misiones, położonej na północy Argentyny. Młody Jan początkowo zajmował się kowalstwem. Ożenił się, a w 1914 roku wraz z ojcem wyjechał do Buenos Aires, by znaleźć lepszą pracę, zarobić pieniądze i przenieść się do Ameryki Północnej lub – co było ich wielkim marzeniem – wrócić do ojczyzny. W tym czasie w Europie wybuchła wojna, co pokrzyżowało plany Szychowskich. Podróż do stolicy nie poszła jednak na marne, bo Jan wypatrzył tam sprowadzone z zagranicy maszyny tokarskie.

Wykorzystując swój talent i pomysłowość, po powrocie do Apóstoles młody Jan Szychowski własnoręcznie zaprojektował i skonstruował wielofunkcyjną tokarkę – początkowo w nieco prymitywnej, drewnianej wersji, a następnie ulepszoną, wykonaną z metalu. Było to pierwsze tego typu urządzenie skonstruowane od zera w Argentynie, które pomogło Szychowskiemu w stworzeniu kolejnych, innowacyjnych maszyn. Zbudował między innymi maszynę do czyszczenia i sortowania ryżu i kukurydzy, młyn do przetwarzania manioku, maszynę do cięcia liści i gałązek ostrokrzewu i maszynę do pakowania yerba mate. Szychowski poprowadził też linię telefoniczną biegnącą od położonego 20 km od jego estancji miasta Apóstoles oraz przyczynił się do budowy tamy na płynącej nieopodal rzece Chimiray, co umożliwiło produkcję energii elektrycznej w jego gospodarstwie.

Wszystkie wynalazki stały się narzędziami niezbędnymi do funkcjonowania i ulepszania rosnącego w siłę przedsiębiorstwa „La Cachuera”, które wyspecjalizowało się w produkcji żywności, w tym popularnej w Ameryce Południowej yerba mate. Upór i pracowitość przyniosły Szychowskiemu, nazywanemu wśród lokalnych mieszkańców „Don Juanem”, sławę i fortunę. Tak właśnie powstała słynna obecnie na całym świecie marka yerba mate Amanda – o argentyńskim pochodzeniu, ale z polskimi korzeniami. W latach 20. ubiegłego wieku plantacja Szychowskiego liczyła nawet 30 tysięcy drzewek ostrokrzewu!

Yerba mate Amanda – kwintesencja jakości i dobrego smaku. Opinie nie mogą się mylić!

Amanda Szychowskiego szybko podbiła serca Argentyńczyków, a z biegiem lat również miłośników yerby na całym świecie. Don Juan nie zapomniał jednak o swoim pochodzeniu i zawarł w „dziele” swojej ciężkiej pracy polski akcent – pierwsza, klasyczna Amanda Elaborada pakowana była w papier z biało-czerwonym motywem – tak, jak barwy flagi Polski. Opakowanie drugiej klasyki, czyli Amandy Despalada utrzymane jest z kolei w kolorystyce biało-niebieskiej, co jest odniesieniem do barw „przybranej” ojczyzny Szychowskiego, Argentyny. Wraz z rozwojem firmy, do oferty marki trafiały kolejne produkty, wzbogacane interesującymi składnikami, jak na przykład cytrynowa Amanda Limón, pomarańczowa Amanda Naranja czy kompozycja z ziołami – Amanda Compuesta con Hierbas. Obecnie w oryginalnym sklepie producenta można kupić yerba mate w około 12 różnych wariacjach, do tego jest też yerba pakowana w saszetki i mnóstwo akcesoriów niezbędnych do przygotowania i picia naparu, sygnowanych logiem marki. Są nawet yerbery okraszone motywem wprost z polskiego folkloru! Każda z yerb Amandy zbiera mnóstwo pozytywnych opinii. I wcale nas to nie dziwi! To prawdziwa klasyka argentyńskiego smaku. W opakowaniu znajdujemy średnio cięte listki, ze sporą ilością patyczków i pyłu, a po zalaniu wodą napar cechuje się przyjemną goryczką i delikatnie wyczuwalną dymną nutą. Yerba Amanda nie jest mocno cierpka i daleko jej do intensywnych, paragwajskich siekier, które dają energetycznego kopa już po kilku pierwszych łykach. Dobrze sprawdza się więc zarówno jako „codzienna” yerba dla wprawionych mateistów, jak i dla tych, którzy dopiero wchodzą w świat yerba mate. Amanda, ze swoją ponad stuletnią, burzliwą historią, stała się yerbą kultową, po którą warto sięgnąć choć raz podczas swojej mateistycznej przygody. Jeśli jeszcze nie próbowałeś żadnej z yerb Amandy, zdaj się na setki pozytywnych opinii – przekonasz się, że warto!

Dziedzictwo Jana Szychowskiego

Jak dalej potoczyły się losy wybitnego wizjonera Jana Szychowskiego i jego yerbacianego imperium? Rodzina Szychowskich odniosła ogromny sukces, a wieść o tym szybko się rozniosła, docierając aż za ocean, do rządu II Rzeczypospolitej Polskiej, który w 1936 roku przyznał całej rodzinie Brązowy Krzyż Zasługi. W 1956 roku fabrykę Don Juana odwiedził dziennikarz prestiżowego czasopisma „National Geographic Magazine”, Franc Shor, za sprawą którego niedługo później Jan Szychowski został mianowany Honorowym Członkiem „National Geographic Society”. Pośmiertnie odznaczony został przez argentyńskie Ministerstwo Rolnictwa „Orderem Yerba Mate”, a w 1999 roku władze Apóstoles uhonorowały pamięć wielkiego wynalazcy nagrodą „Andresito”.

Jan Szychowski zmarł w 1960 roku. Pracował niemal do końca swojego życia. Zgodnie z jego wolą, pochowany został na szczycie wzgórza, z którego rozciąga się widok na stworzone przez niego gospodarstwo „La Cachuera” – dolinę, tamę, wodospad i wiecznie zielone plantacje ostrokrzewu paragwajskiego. Firmę przejęli jego synowie, a stworzona przez rodzinę Szychowskich marka yerba mate stała się jedną z najpopularniejszych na całym świecie. „Don Juan” zostawił po sobie ogromne dziedzictwo, bardzo ważne dla regionu, w którym spędził większość swojego życia. Na jego cześć, w 100. rocznicę przybycia do Misiones pierwszych polskich i ukraińskich osadników, na terenie „La Cachuera” otworzone zostało muzeum, w którym do dziś można posłuchać historii opowiadanych przez potomków Szychowskiego, obejrzeć stworzone przez niego maszyny i odznaczenia, jakimi został nagrodzony. W 2021 roku prezydent Argentyny, Alberto Fernandez wydał dekret o uznaniu Muzeum Historycznego im. Jana Szychowskiego w Apóstoles za zabytek historyczny.

Źródło grafiki z Janem Szychowskim: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/

Źródła informacji:

1. yerbamanda.com.ar
2. Wikipedia: Jan Szychowski.
3. W. A. Wierzewski, Saga rodu Szychowskich, Wspólnota Polska, 2004.
4. M. Obarska, Don Juan z Podola, czyli polski król yerba mate, culture.pl, 2022.
5. A. Niewińska, Yerba z polskimi korzeniami, rp.pl, 2013.
6. C. Stefanetti-Kojrowicz, Don Juan Szychowski, un pionero polaco, un nuevo modelo de trabajo para la Argentina, elaguilablanca.com.
7. Drogi do Argentyny, kierunekargentyna.pl.