Pachamama – kogo czci się w Ameryce Południowej?

Jeśli interesujecie się kulturą Ameryki Południowej, z pewnością nie raz słyszeliście to imię: Pachamama. Co to jest i co symbolizuje? Jej kult rozpoczął się tysiące lat temu i trwa do dziś. Setki ludzi wierzą, że to właśnie ona odpowiada za porządek świata. Dziś opowiemy Wam o niej coś więcej. Zapraszamy na fascynującą podróż do kultury andyjskiej i duchowej bliskości z Matką Ziemią!

Spis treści:

1. Pachamama – co to jest?
2. Inkaska bogini Pachamama – jak ją sobie wyobrażano?
3. Pachamama, patronka walki z kryzysem klimatycznym
4. Pachamama – patronka organicznej ilex guayusa!

Kim jest Pachamama? Co to takiego?

Co to jest Pachamama? To pradawna bogini, którą setki lat temu, w czasach prekolumbijskich, czcili mieszkańcy górzystych terenów Ameryki Południowej. Jedno z najważniejszych bóstw w mitologii andyjskiej. Kult Pachamamy przetrwał do dziś w wielu społecznościach. Jej imię w skrócie tłumaczone jest jako „Matka Ziemia”, „Matka Świata” lub „Matka Natura”. Składa się z dwóch słów pochodzących z języków keczua i ajmara: Pacha i Mama, które kolejno oznaczają „czas, czasoprzestrzeń, ziemia, miejsce, życie ludzkie, życie całego stworzenia” oraz „pani, kobieta godna szacunku, matka, początek, wielkość”. To nie tylko postać, ale także pewna filozofia, uczucie związane z poszanowaniem, troską i wdzięcznością wobec natury, która nas otacza. Pachamamę czcili Inkowie i członkowie indiańskich plemion zamieszkujący okolice Andów – była ona jednym z ważniejszych bóstw w ich państwie. Wierzono, że jest źródłem ziemi i wody, a także słońca i księżyca, a przede wszystkim traktowano ją jako samodzielny byt warunkujący życie na ziemi. Do dzisiaj wierzy się, że Pachamama dała życie bogini księżyca oraz bogowi słońca. Miała moc kontrolowania wszystkich aspektów przyrody: ziemi, wody, ognia i powietrza. Uznawano ją i do dzisiaj uznaje się ją za boginię płodności i urodzaju – wznoszono do niej modlitwy o bogate plony i sprzyjającą pogodę. Kult Pachamamy był nierozerwalnie związany z rolnictwem. Składano jej ofiary wierząc, że okaże swoją dobroć i zapewni urodzaj w nadchodzącym roku. Aby zdobyć jej łaski, odprawiano specjalne rytuały, podczas których składano ofiary z zebranych plonów i hodowanych zwierząt, palono kadzidła oraz pito napary z guayusy i yerba mate. Najbardziej intensywnie modlono się do niej w czasie żniw i siewu. Bogini-kobieta miała jednak dwa oblicza. Nie tylko okazywała swoją hojność. Pachamamę obarczano odpowiedzialnością za trzęsienia ziemi i inne niesprzyjające zjawiska klimatyczne. Wszelkie katastrofy naturalne tłumaczono gniewem bóstwa za nadmierne wykorzystywanie ziemi przez człowieka. W Ameryce Południowej Pachamamę czci się do dziś, choć obecnie jej kult wygląda nieco inaczej niż setki lat temu.

Wyobrażenie Pachamamy – symbol ziemi i natury

Ludzie od wieków próbują przedstawiać swoje wierzenia i wyobrażenia w bardziej namacalny, fizyczny sposób. Nie inaczej jest w przypadku bogini Pachamama. W sztuce przedstawia się ją jako dorosłą, piękną kobietę, często ciężarną, niosącą liście koki lub inne plony. Innym razem przedstawiana jest jako staruszka – matka i obrończyni całego świata, a niekiedy przedstawiana jest również pod postacią smoczycy. Setki lat temu wierzono, że Pachamama jest życzliwa ludziom i troszczy się o nich. Do dziś jest bardzo istotną postacią w kulturze krajów Ameryki Południowej – od Boliwii przez Ekwador i Peru aż do Argentyny. W wyniku chrystianizacji indiańskich plemion, prowadzonej podczas kolonizacji, lokalne wierzenia tubylców zmieszały się z chrześcijaństwem. Rdzenna ludność niechętnie przyjmowała nową wiarę, dlatego w wielu przypadkach znajdowano postaci i zjawiska odpowiadające sobie nawzajem. W ten sposób powstał pewien synkretyzm, połączono kult Pachamamy z postacią Matki Boskiej i właśnie z nią do tej pory wielu ludzi utożsamia inkaską boginię. Posągi i obrazy przedstawiające Pachamamę spotkać można na terenie całej Ameryki Południowej – są nie tylko wyrazem mającej setki lat tradycji i kultury rdzennych mieszkańców, ale także przyciągającą uwagę atrakcją turystyczną. Z uwagi na istotną rolę Pachamamy w kulturze Ameryki Południowej, to właśnie jej postać została wybrana na patronkę guayusy dostępnej w naszym sklepie. Serdecznie zapraszamy do przetestowania produktów marki Guayusa Pachamama!

Pachamama, patronka walki z kryzysem klimatycznym

Jak wspomnieliśmy wcześniej, postać Pachamamy wciąż odgrywa istotną rolę w kulturze rdzennej ludności Ameryki Południowej. Dla mieszkańców szeroko pojętego zachodu, „Matka Ziemia” może wydawać się po prostu metaforą. Tymczasem, jak twierdzi znany ekwadorski polityk Alberto Acosta, pośród tubylców panuje przekonanie, jakoby miała ona całkowicie rzeczywisty wymiar i stanowiła byt obecny we wszystkim, co nas otacza. W dobie pogłębiającego się kryzysu klimatycznego i rabunkowej gospodarki prowadzonej przez korporacyjne molochy, w opozycji do nich stawia się właśnie doskonale znaną lokalnie Pachamamę. Bo któż inny, jak nie ona, symbol przywiązania do tradycji, a jednocześnie żywioł, który daje życie, lecz potrafi być też wobec niego bezwzględny, lepiej nadaje się do tej roli? Wraz z rozwojem świadomości ekologicznej i potrzebą zrównoważonego rozwoju, Pachamama zyskała na znaczeniu poza obszarem andyjskim. Nie bez powodu jej postać stała się symbolem ochrony środowiska naturalnego, ekologii i promocji zrównoważonego rozwoju. W dzisiejszym świecie, gdzie zmiany klimatyczne, degradacja środowiska i utrata różnorodności biologicznej stanowią poważne wyzwania, warto odwoływać się do reprezentowanych przez nią wartości. Inkaska bogini symbolizuje bliską więź między człowiekiem a przyrodą. Jej kult przypomina nam o konieczności poszanowania i troski o naszą planetę. Promuje ideę, że wszyscy jesteśmy częścią większego ekosystemu, który jest zależny od naszej opieki i szacunku.

Pachamama – patronka organicznej Ilex guayusa!

Nie bez powodu przywołujemy na naszym blogu postać Pachamamy. W naszym sklepie z yerba mate i innymi zdrowymi naparami kupicie online ekwadorską guayusę spod znaku marki o takiej właśnie nazwie. Ilex guayusa to spokrewniony z yerbą podgatunek ostrokrzewu. Ze względu na swoje walory i właściwości często nazywana jest „siostrą yerba mate”. Występująca w lasach równikowych roślina jest bogata w kofeinę, a zatem podobnie jak yerba mate działa pobudzająco i może stanowić interesującą alternatywę dla kawy. Tradycja spożywania naparów na bazie guayusy jest żywa od czasów prekolumbijskich. Rdzenni mieszkańcy Ekwadoru pili je podczas ceremonii zwanej "guayusadą", najczęściej powiązaną z ważnymi dla plemienia wydarzeniami, często o charakterze magicznym. Nazwa „Pachamama” nawiązuje właśnie do duchowych aspektów związanych z piciem tego niezwykłego naparu, a także do symboliki związanej z ekologią – wszak wszystkie produkty marki Guayusa Pachamama posiadają certyfikat ekologiczności. Jeśli jeszcze nie próbowaliście, polecamy nadrobić zaległości!

Źródło grafiki użytej w miniaturce wpisu: flickr.com, autor: young shanahan, licencja Attribution 2.0 Generic (CC BY 2.0).

Źródła informacji:

1. Wikipedia: Pachamama.
2. T. Szyszka, Rozmaitość znaczeń fenomenu Pachamamy, Roczniki Teologiczne, 2023.
3. E. R. Zaffaroni, La naturaleza como persona: de la Pachamama a la Gaia, En Bolivia: Nueva Constitución Política del Estado. Conceptos elementales para su desarrollo normativo, 2010.
4. R. Hajduk, „Pachamama” – rytuał rodzinny Indian andyjskich, Studia Redemptorystowskie, 2011.
5. Alberto Acosta, Embedding Pachamama in the Constitution, thegreeninterview.com.