Sarsaparilla - roślina o cudownych właściwościach

W ciągu ostatnich kilku lat coraz większym zainteresowaniem cieszą się produkty naturalnego pochodzenia. Chcemy lepiej się odżywiać, lepiej wyglądać, lepiej się czuć, prowadzić zdrowy tryb życia. Szukamy zdrowych zamienników dla syntetycznych suplementów diety. Jednym z takich zdrowych składników o bardzo cennych właściwościach i szerokim zastosowaniu jest sarsaparilla.

Spis treści:

1. Sarsaparilla - co to jest i skąd pochodzi?
2. Sarsaparilla - właściwości i skład chemiczny
3. W jakich produktach można dostać sarsaparillę?

Sarsaparilla - co to jest i skąd pochodzi?

Sarsaparilla to powszechna nazwa dla kolcorośli (łac. Smilax) - rodzaju tropikalnych roślin, które występują na terenie Meksyku, Ameryki Środkowej i Południowej oraz na Karaibach. Są to wieloletnie rośliny pnące - drzewiaste winorośle, które rosną głęboko w koronach drzew lasu deszczowego. Osiągają nawet do 50 m długości. Pokryte kolcami łodygi kolcorośli przyczepiają się do innych roślin. Sarsaparilla posiada ciemnozielone liście, o sercowatym lub łezkowatym kształcie. Ma drobne, białe kwiaty, które po zapyleniu przekształcają się w ciemnoczerwone lub niebieskie owoce. Hiszpańska nazwa „zarzaparilla” powstała z połączenia dwóch słów: „zarza” i „parra”, które oznaczają kolejno: „jeżyna” i „winorośl”. Do tych słów dodany został przyrostek „-illa”, który pełni funkcję zdrobnienia. W medycynie naturalnej lub w celach kulinarnych zwykle wykorzystuje się korzeń sarsaparilli, który charakteryzuje się przyjemnym zapachem i pikantno-słodkim smakiem.

Sarsaparilla stosowana była w medycynie naturalnej przez rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej i Środkowej już wieki temu. Szczególnie popularna była i jest do dzisiaj w Meksyku, gdzie doceniana jest za swoje cenne właściwości. Pod koniec średniowiecza, za sprawą handlarzy, sarsaparilla trafiła do Europy i zaczęto stosować ją w medycynie, jako lek na kiłę i reumatyzm. W latach 1820-1920 sarsaparilla była nawet zarejestrowana jako oficjalny lek na kiłę w USA. W przeszłości w Stanach Zjednoczonych popularny był napój bezalkoholowy nazywany mianem „sarsaparilla”, podobny w smaku do piwa korzennego. Nie miał on jednak w rzeczywistości nic z nią wspólnego. Składnikiem napoju była roślina o nazwie sasafras, a nie sarsaparilla. Napój jest popularny do dziś, ale już nie w USA, tylko w krajach Azji Południowo-Wschodniej. Produkty te nie zawierają ani sarsaparilli ani sasafrasu, zamiast tego - naturalne lub sztuczne aromaty, które naśladują korzenny smak roślin. Obecnie coraz częściej sarsaparilla spotykana jest w postaci kapsułek - jako suplement diety.

Sarsaparilla - właściwości i skład chemiczny

Ze względu na różnorodność gatunków roślin określanych mianem „sarsaparilla”, trudno jest dokładnie określić, jakie związki chemiczne się w nich znajdują. W badaniach pod uwagę bierze się kłącza i korzenie sarsaparilli. Wśród minerałów, których źródłem jest sarsaparilla najczęściej wymienia się: cynk, glin, chrom, żelazo, magnez, selen, wapń i wiele innych. Jest także źródłem witamin z grupy A, B, C i D. Rośliny z gatunku Smilax zawierają szereg saponin steroidowych, które wpływają na delikatnie gorzki smak sarsaparilli i pienienie się w reakcji z wodą. Zawarte w roślinach saponiny pomagają odstraszać grzyby i owady przed zjadaniem jej liści - jest to więc jeden z powodów, dla których sarsaparilla wykazuje właściwości przeciwgrzybicze. Saponiny ułatwiają także wchłanianie przez organizm leków i fitochemikaliów. Sarsaparilla zawiera związki fenolowe, które wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające oraz flawonoidy, które w roślinach stanowią substancję pigmentującą i odpowiadają za kolor liści. Stosowane są w leczeniu stanów zapalnych i chorób autoimmunologicznych. Modulują odporność i chronią wątrobę. W sarsaparilli znajdują się także: kemferol, kwercetyna, skrobia, żywica, alkohol cetylowy, olejki eteryczne oraz liczne kwasy.

Sarsaparilla - działanie i zastosowanie

Sarsaparilla doceniana jest za właściwości lecznicze od setek lat. Tradycyjnie stosowano ją jako lek na impotencję, choroby weneryczne i reumatyzm, a także w celu wzmacniania organizmu i podnoszenia witalności. Rdzenni mieszkańcy Peru i Hondurasu wykorzystywali jej właściwości do leczenia przeziębień i w bólach stawów, z kolei amazońscy szamani sporządzali z niej wywary, które miały leczyć choroby skóry. Doceniana była również jako środek oczyszczający organizm z toksyn - wykorzystywano jej właściwości moczopędne i wzmagające pocenie się. Stosowano ją do oczyszczania krwi. W 1942 r. przeprowadzono badania, które potwierdziły skuteczność sarsaparilli w leczeniu chorób skórnych, takich jak łuszczyca, trąd, egzema i trądzik. Wyniki badań zostały opublikowane w New England Journal of Medicine. W badaniu udział wzięło 92 pacjentów - u 62% z nich wykazano poprawę w występowaniu zmian łuszczycowych, a u 18% pacjentów zmiany całkowicie ustąpiły. Uznano, że istotne były tu właściwości oczyszczające sarsaparilli. U osób z łuszczycą wykazano wysoki poziom endotoksyn krążących w krwiobiegu, a sarsaponina - jeden ze steroidów zawartych w sarsaparilli - wiążę się z endotoksynami i usuwa je, co wpływa na poprawę stanu skóry pacjenta. Wpływ sarsaparilli na leczenie trądu i innych chorób skórnych potwierdzono kolejnymi badaniami, które przeprowadzone zostały w 1959 r. Zastosowanie sarsaparilli w leczeniu kiły udowodniono w ramach obserwacji klinicznych w Chinach, gdzie okazała się skuteczna w 90% ostrych przypadków i w 50% przypadków przewlekłych.

Saponiny i steroidy roślinne, które zawarte są w sarsaparilli, mogą być syntetyzowane w steroidy, takie jak estrogen i testosteron. Ten fakt został wykorzystany przez producentów suplementów diety w celach marketingowych, tworząc nieprawdziwe informacje, jakoby sarsaparilla miała wpływać na zwiększenie masy mięśniowej podczas ćwiczeń i jednoczesne zmniejszanie tkanki tłuszczowej, a to z kolei miałoby wpływać pozytywnie na budowanie rzeźby. Nauka odrzuca te stwierdzenia. Synteza w steroidy nie została nigdy udokumentowana w ludzkim ciele, tylko w laboratorium. Nie udowodniono, że sarsaparilla ma działanie anaboliczne.

Sarsaparilla - przeciwwskazania i skutki uboczne

Sarsaparilla nie wywołuje skutków ubocznych. To produkt, który pochodzi wprost z natury, jest więc zdrowa dla ludzkiego organizmu. Zaznaczyć jednak trzeba, że stosowanie jej w zbyt dużej ilości może spowodować podrażnienie żołądka. Jak pisaliśmy wcześniej, sarsaparilla zwiększa zdolność organizmu do wchłaniania leków, przez co warto skonsultować jej stosowanie z lekarzem lub farmaceutą. Przeciwwskazaniem jest stosowanie jej przez kobiety będące w ciąży lub karmiące piersią. Nie przeprowadzono do tej pory żadnych badań które potwierdzałyby, że sarsaparillę można bezpiecznie stosować w takich przypadkach, dlatego warto zachować ostrożność.

W jakich produktach można dostać sarsaparillę?

Choć jej właściwości wykorzystywano od dawna w medycynie naturalnej, to obecnie zyskuje coraz większą popularność. Dawniej w Stanach Zjednoczonych „Sarsaparilla” była popularna jako napój bezalkoholowy, o przyjemnym, korzennym smaku i aromacie. Coraz szerzej dostępna jest w sklepach ze zdrową żywnością, w formie suplementów diety - kapsułek i tabletek. Dostępne są nalewki z jej dodatkiem, a także można kupić ją jako samodzielny składnik, z którego można przygotować napar lub dodać do yerba mate, herbaty czy innych ziół. W naszym sklepie można kupić suszoną sarsaparillę. Dostępna jest także gotowa mieszanka yerba mate z sarsaparillą - Verde Mate Sarsaparilla, która w połączeniu z delikatną, zieloną yerba mate, ziołowymi dodatkami w postaci trawy cytrynowej, mięty i płatków nagietka oraz z dodatkiem suszonego jabłka tworzy przyjemną kompozycję, o słodko-korzennych nutach. Warto zaparzyć ją w naczynku wykonanym z drewna palo santo, co pozwoli na wydobycie z niej jeszcze bardziej interesującego smaku.

Źródło grafiki wykorzystanej w tekście: autor David Gaya, licencja Attribution-ShareAlike 2.5 Generic (CC BY-SA 2.5) - dostęp

Źródła informacji:

1. The Tropical Plant Database.

2. Useful Tropical Plants Database.

3. Drugs.com.

4. Plants For A Future.

5. Herbwisdom.com.

6. Wiktionary.

7. Wikipedia.